poeptransplantatie

Poeptransplantatie bij afstotingsverschijnselen na stamceltransplantatie

Voor veel vormen van bloedkanker bestaat de behandeling onder andere uit een stamceltransplantatie. Hoe succesvol deze behandeling is, is grotendeels afhankelijk van de reactie van het lichaam van de ontvanger op het nieuw ingebrachte immuunsysteem. In het donor-beenmerg bevindt zich het nieuwe immuunsysteem wat ontstaat uit de stamcellen. Als het nieuwe immuunsysteem de organen van de patiënt als niet-eigen herkend, valt het de organen van de patiënt aan. Deze afstotingsreactie kan worden onderdrukt met zware medicijnen, maar kan ook fataal zijn.

Het microbioom en ons immuunsysteem

Ons darm microbioom is eveneens sterk betrokken bij het immuunsysteem en zij hebben intensief contact met elkaar ter hoogte van het darmslijmvlies. Het microbioom is belangrijk bij het ‘in toom houden’ van het immuunsysteem om te voorkomen dat het lichaamseigen cellen aanvalt. Bij patiënten die een stamceltransplantatie ondergaan ontstaat vaak een dysbiose (verstoring) van het microbioom door de chemotherapie en antibiotica die gegeven worden voorafgaand aan de stamceltransplantatie. Door deze verstoring ontstaat er een afname van de diversiteit (aantal soorten micro-organismen) van het microbioom en een verandering in de samenstelling.

Poeptransplantaties

Een poeptransplantatie van een gezonde donor is al een bewezen effectieve therapie bij terugkerende darmontsteking veroorzaakt door Clostridium difficile. Bij patiënten met een afstotingsreactie wordt het immuunsysteem onderdrukt door zware medicijnen. Om deze reden worden deze patiënten vaak uitgesloten van onderzoek met poeptransplantaties. Potentieel ziekmakende of antibiotica-resistente bacteriën, die niet schadelijk zijn voor de gezonde donor zelf, kunnen namelijk wel levensgevaarlijk zijn voor deze patiënten. Eerdere studies hebben echter al laten zien dat een poeptransplantatie, bij patiënten die een stamceltransplantatie hebben ondergaan, de diversiteit van het microbioom kan herstellen en kan voorkomen dat antibiotica-resistente bacteriën zich vestigen in de darm.

In deze studie uit het Academisch Medisch Centrum Amsterdam heeft men bij 15 patiënten met verschillende vormen van bloedkanker onderzocht of het herstellen van het microbioom met een eenmalige poeptransplantatie afstotingsverschijnselen kan verminderen. Bij alle patiënten was er sprake van afstotingsverschijnselen waarvoor immuunsysteem onderdrukkende medicijnen werden gegeven. De poeptransplantatie werd gegeven door een slang die direct in de darm uitkomt (duodenumsonde), waarbij sommige patiënten alleen kortdurend klachten kregen van misselijkheid, buikpijn en buikkrampen. Bij 5 patiënten ontstond een infectie, maar deze was zeer waarschijnlijk niet veroorzaakt door de poeptransplantatie. Bij 67% van de patiënten (10/15) waren er 28 dagen na de poeptransplantatie helemaal geen afstotingsverschijnselen meer. Van de 5 patiënten waar geen verbetering werd gezien zijn er 4 tijdens de studie overleden ten gevolge van complicaties van de afstotingsreactie. Bij 60% (6/10) van de patiënten met volledige afname van de afstotingsverschijnselen kon zelfs de auto-immuun onderdrukkende medicijnen worden afgebouwd of zelfs geheel gestopt. Uit onderzoek van het microbioom bleek een toename van de diversiteit bij de groep patiënten met volledige afname van de afstotingsverschijnselen. Het microbioom van de patiënten die ook hun medicijnen konden afbouwen of stoppen leek het meeste op die van de gezonde donor.

“Bij 67% van de patiënten waren er 28 dagen na de poeptransplantatie helemaal geen afstotingsverschijnselen meer. “

In deze kleine studie heeft men laten zien dat een eenmalige poeptransplantatie afstotingsverschijnselen mogelijk volledig kan afremmen na een maand voor in ieder geval een duur van 5 maanden (duur van de studie). Dit is een veelbelovend en hoopgevend resultaat, maar het is belangrijk dat hier meer onderzoek naar gedaan wordt. Hierbij moet het duidelijk worden bij welke patiënten dit precies werkt, of het inderdaad veilig is en hoe de behandeling nog verder verbeterd kan worden met bijvoorbeeld een specifiek dieet.

Bron: Van Lier et al. (2020). Donor fecal microbiota transplantation ameliorates intestinal graft-versus-host disease in allogeneic hematopoietic cell transplant recipients. Sci Transl Med. 2020 Aug 12;12(556)

Lees ook: