Alcohol geproduceerd door het microbioom is mogelijk schadelijk voor de lever

Leververvetting ofwel steatose is het ophopen van vet in de lever. Dit kan een ontstekingsreactie in de lever uitlokken, ook wel steatohepatitis genoemd. De lever kan dan nog herstellen, maar dit is niet meer mogelijk als er eenmaal verlittekening heeft plaatsgevonden (fibrose/cirrose). Vanaf het verlittekeningsstadium is er een hogere kans op leverkanker en leverfalen. De klachten van leververvetting zijn meestal pas laat merkbaar omdat de lever nog een grote reservecapaciteit heeft en dit maakt het moeilijk om op een vroeg moment in te grijpen.

Leververvetting heeft meerdere oorzaken waarvan langdurig alcoholgebruik een van de bekendste is. Dit wordt ook wel alcoholische leververvetting (AFLD) wordt genoemd. Als er geen sprake is van langdurig alcoholgebruik en er wel leververvetting is, dan wordt er gesproken van niet-alcoholische leververvetting (NAFLD). Meerdere oorzaken voor NAFLD zijn bekend, zoals overgewicht en diabetes type 2. Het verder gevorderde stadium van NAFLD waarbij er een ontstekingsreactie is in de lever, wordt niet-alcoholische steatohepatitis genoemd (NASH). Wereldwijd is NAFLD een van de meest voorkomende chronische leveraandoeningen en naar schatting heeft ongeveer 25% van de algehele bevolking hiermee te maken.

De lever heeft meerdere belangrijke functies in het lichaam, waaronder het filteren van bloed dat afkomstig is vanuit de darmen. Voedingsstoffen die worden opgenomen in de darmen, worden via de poortader naar de lever gebracht. De lever zorgt ervoor dat de schadelijke stoffen, waaronder alcohol, uit het bloed worden verwijderd. Alcohol wordt in de lever afgebroken door het eiwit alcoholdehydrogenase. Al langer is bekend dat sommige bacteriën uit het microbioom alcohol kunnen maken door koolhydraten af te breken. Dit is echter niet goed in het bloed te meten door de afbraak van deze hoeveelheden alcohol in de lever.

Onlangs heeft een onderzoeksgroep laten zien dat bacteriën uit het microbioom mogelijk in staat zijn om alcohol te produceren en dat door deze continue aanmaak van alcohol er meer kans is op NAFLD. Dit hebben ze gedaan door bij een aantal mensen die bariatrische chirurgie ondergingen (obesitas-chirurgie) bloed af te nemen vanuit de poortader en de alcoholconcentratie te meten. Het bleek dat de alcoholconcentratie hoger was bij mensen met NAFLD en NASH. Ook is er bloed afgenomen uit een gewone ader en dat liet zien dat de alcoholconcentratie daar 187 keer lager was vergeleken met de alcoholconcentratie in de poortader. De lever is dus inderdaad in staat om een grote hoeveelheid alcohol af te breken.

“Onlangs heeft een onderzoeksgroep laten zien dat bacteriën uit het microbioom mogelijk in staat zijn om alcohol te produceren en dat door deze continue aanmaak van alcohol er meer kans is op NAFLD.”

Aan het andere deel van het onderzoek deden tien mensen met NASH mee en tien mensen met overgewicht zonder NASH. Aan hen werd 4-methylpyrazole gegeven, een remmer van alcoholdehydrogenase, waardoor alcohol niet meer goed kon worden afgebroken in de lever en de alcoholconcentratie goed te meten was in het bloed. Het bleek dat de concentratie alcohol in het bloed hoger was in de groep mensen met NASH vergeleken met de andere groep. Ook was er sprake van een stijging in de alcoholconcentratie na het eten van een maaltijd. Met deze resultaten kun je nog niet concluderen dat het alcohol daadwerkelijk afkomstig is uit het microbioom. Om dat te onderzoeken hebben de mensen met NASH een week lang antibiotica gehad om het aantal bacteriën in het microbioom af te laten nemen. Hierna werd opnieuw het bloed onderzocht voor en na een maaltijd en bleek dat de stijging in alcoholconcentratie na de maaltijd niet meer werd gezien zoals eerder. Dit ondersteunt het idee dat alcohol zou kunnen worden geproduceerd door bacteriën uit het microbioom. De samenstelling van het microbioom is ook onderzocht en daaruit bleek dat de melkzuur producerende bacteriën in hogere aantallen aanwezig waren bij mensen met NAFLD en die bacteriën geassocieerd waren met een hogere alcoholconcentratie in het bloed.

“Dit ondersteunt het idee dat alcohol zou kunnen worden geproduceerd door bacteriën uit het microbioom.”

Concluderend is er aangetoond dat de lever in staat is om een grote hoeveelheid alcohol af te breken en dat het alcohol wat geproduceerd wordt door bacteriën uit het microbioom mogelijk een rol speelt in de ontwikkeling van NAFLD. Op welke manier het precies een rol speelt en of het echt een oorzaak van NAFLD kan zijn is niet duidelijk, maar het zou wel een mogelijk aangrijpingspunt zijn voor een eventuele (preventieve) behandeling in de toekomst.

Bron: Meijnikman, A.S., Davids, M., Herrema, H. et al. Microbiome-derived ethanol in nonalcoholic fatty liver disease. Nat Med 28, 2100–2106 (2022). https://doi.org/10.1038/s41591-022-02016-6

Lees ook: