Westerse leefstijl

Sterk bewerkt voedsel zorgt voor over-eten

De vele verschillende gezonde diëten die op dit moment worden gepromoot, zoals paleo, koolhydraat-arm, ketogeen, veganistisch en plantaardig, zijn onderling aan het uitvechten welk dieet nou de grootste gezondheidswinst met zich meebrengt. Dit maakt het voor mensen erg verwarrend en hierdoor is er ook een stuk minder aandacht voor wat deze diëten allemaal gemeen hebben, namelijk het vermijden van sterk bewerkt voedsel.

En ondanks dat er steeds meer aandacht is voor gezonde voeding zien we tegelijkertijd een toename van consumptie van sterk bewerkt voedsel wat is geassocieerd met de toename in overgewicht en obesitas wereldwijd. Deze gewichtstoename kan ernstige nadelige gevolgen voor de gezondheid met zich meebrengen, zoals onder ander diabetes, hart- en vaatziekten en kanker. De associatie van bewerkte voeding en slechte gezondheid wordt vaak toebedeeld aan het feit dat deze voedingsmiddelen vaak meer vet en suiker en dus meer calorieën bevatten. Een groep Amerikaanse wetenschappers heeft recent geprobeerd om dit beter in kaart te brengen.

Onderzoek naar bewerkt voedsel

Het experiment werd gedaan om te zien of de gezondheidsnadelen van sterk bewerkt voedsel inderdaad alleen komen door het verschil in samenstelling en calorieën of door het feit dat het om bewerkt voedsel gaat. In dit onderzoek kregen twintig gezonde proefpersonen (10 mannen en 10 vrouwen) twee verschillende diëten. De helft kreeg eerst 2 weken lang sterk bewerkt voedsel en daarna 2 weken lang een dieet met onbewerkt voedsel. De andere helft kreeg de omgekeerde volgorde. De studie werd gedaan in het ziekenhuis en de verschillende diëten waren zo op elkaar afgestemd dat het voedsel dezelfde aantal calorieën en voedingsstoffen (koolhydraten, vetten, eiwitten, suiker, zout en vezels) bevatten. De proefpersonen kregen de instructie dat ze zelf mochten kiezen hoeveel (of weinig) ze wilde eten tijdens de studie.

Met sterk bewerkt voedsel wordt kant-en-klaar voedsel bedoeld met 5 of meer ingrediënten, vaak met toevoegingen als synthetische kleurstoffen, smaakversterkers en emulgatoren. Het onbewerkte voedsel kan wel gedroogd, gekookt, bevroren en vacuüm verpakt zijn, maar bevat geen toegevoegde suiker, zout of vet. Het sterk bewerkte voedsel bestond niet alleen maar uit friet, chips en hamburgers wat je misschien zou verwachten. Maar bestond onder andere uit ontbijtgranen met gezoete yoghurt, croissants, ravioli en soep uit blik, muffins en hot dogs. Het onbewerkte dieet bestond uit havermout, noten, gestoomde groenten, salades, couscous en gegrilde kip.

Snel eten maakt dik

Mensen aten tijdens de weken met sterk bewerkt voedsel gemiddeld 500 kcal meer per dag. Deze toename was zowel voor mannen als vrouwen gelijk. Er werden met name meer calorieën gegeten tijdens ontbijt en lunch (koolhydraten en vetten). Door de toename in calorie-consumptie kwamen mensen bijna een kilo aan tijdens de 2 weken bewerkt eten en vielen juist bijna een kilo af tijdens de weken met het onbewerkte voedsel.

“Mensen aten tijdens de weken met sterk bewerkt voedsel gemiddeld 500 kcal meer per dag.”

Dat er meer gegeten werd van het sterk bewerkte voedsel leek niet te komen omdat dit beter smaakte of dat het onbewerkte voedsel een meer vol en voldaan gevoel gaf (beide gemeten met vragenlijsten). Wel was er een groot verschil in snelheid waarmee gegeten werd, wat veel sneller was voor het sterk bewerkte voedsel. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat het bewerkte voedsel vaak zachter is en dat men daardoor makkelijker (en korter) hoeft te kauwen. Terwijl juist langer kauwen zorgt voor meer signalen naar de hersenen die zorgen voor een vol en verzadigd gevoel (meestal na ongeveer 15-20 min). Dit idee werd in de studie ondersteund door bloedtesten waarbij tijdens het eten van onbewerkt voedsel, mensen hogere waarden hadden van het eetlust onderdrukkende hormoon PYY (peptide YY) en lagere waarden van het eetlust opwekkende (honger) hormoon ghreline vergeleken met de weken tijdens het sterk bewerkte voedsel.

“Een mogelijke verklaring hiervoor is dat het bewerkte voedsel vaak zachter is en dat men daardoor makkelijker (en korter) hoeft te kauwen.”

Een andere mogelijke hypothese is dat de hoeveelheid eiwit in het voedsel leidend is voor hoeveel je eet. In beide groepen werd namelijk evenveel eiwitten gegeten. In sterk bewerkt voedsel komen de eiwitten echter vaak met veel extra koolhydraten en vetten, waardoor je meer calorieën binnenkrijgt.

Een dieet met veel sterk bewerkte voedingsmiddelen leidt dus tot eten van meer calorieën en gewichtstoename, mogelijk omdat we dit voedsel sneller eten en daardoor in totaal meer consumeren. Het beperken van het eten van sterk bewerkt voedsel en juist zoveel mogelijk puur en onbewerkt voedsel eten kan een belangrijk onderdeel zijn in de strijd tegen overgewicht en obesitas en de daarmee samenhangende gezondheidsproblemen.

Bron: Hall et al. Ultra-Processed Diets Cause Excess Calorie Intake and Weight Gain: An Inpatient Randomized Controlled Trial of Ad Libitum Food Intake. Cell Metabolism 30, 67–77 July 2, 2019.

Lees ook: