Richtlijnen

Het microbioom als link tussen leefstijlfactoren en het risico op darm- en endeldarmkanker

Eerder onderzoek liet zien dat bijna 50% van darm- en endeldarmkanker veroorzaakt wordt door leefstijlfactoren. Recentelijk hebben onderzoekers van de Harvard universiteit een overzichtsartikel gepubliceerd over het microbioom als mogelijke link tussen leefstijlfactoren en het risico op darm- en endeldarmkanker. 

Het microbioom (darmflora) van mensen met darm- en endeldarmkanker is zeer verschillend van het microbioom van gezonde mensen. De samenstelling van ons microbioom wordt gevormd door omgevingsfactoren, en dan met name dieet en leefstijl. Opvallend is dat mensen met de Westerse leefstijl vaker darmkanker krijgen. Onder de Westerse leefstijl behoren overgewicht, roken en een dieet bestaande uit veel rood en bewerkt vlees, geraffineerde granen, frisdrank en suiker met weinig fruit, groente en volkoren producten. Onderstaand een uiteenzetting waarom deze factoren bijdragen aan een verhoogd risico op (endel)darmkanker.

Overgewicht en obesitas

Het is al langer bekend dat het microbioom van mensen met obesitas het risico op het ontstaan van darmkanker verhoogd door de productie van irriterende stoffen (o.a. lipopolysaccharide) en afbraakproducten die zorgen voor ontsteking in de darm. Recent is aangetoond wat voor een mechanisme hier waarschijnlijk aan ten grondslag ligt. Het microbioom bij mensen met obesitas zorgt namelijk voor toename van de productie van DNA-beschadigende galzuren (zie ook bewerkt vlees) en heeft effect op de zogenaamde epigenetica. Met epigenetica kunnen genen (stukjes van het DNA) worden aan- of uitgezet van buitenaf door de structuur van het DNA te veranderen. Beide mechanismen kunnen de genen in het darmslijmvlies zo veranderen dat er kanker kan ontstaan.

Vezelarme voeding

Onverteerbare vezels in onze voeding worden door goede bacteriën (als Bifidobacterium en Lactobacillus) afgebroken door middel van fermentatie (gisting) tot Korte keten vetzuren. De belangrijkste 3 hiervan zijn acetaat, propionaat en butyraat. Deze vetzuren zijn een voedingsbron voor darmcellen, spelen een belangrijke rol bij de regulering van de ontstekingsreactie en hebben een tumor-onderdrukkende werking. Een tekort aan vezels in onze voeding combinatie met een gebrek aan deze goede bacteriën geeft dus een verminderde werking van onze natuurlijke beschermingsmechanismen tegen het ontstaan van kanker in de darm.

Bewerkt vlees

Bewerkt vlees is geclassificeerd als carcinogeen (kankerverwekkend), de reden hiervan is drieledig. Ten eerste zorgt het vele ijzer in vlees in combinatie met bepaalde bacteriën voor beschadiging van het darmoppervlak. Het hoge vetgehalte in het vlees zorgt voor meer productie van galzuren, welke kunnen worden omgezet in DNA-beschadigende galzuren door specifiek bacteriën. En als laatste wordt in bewerkt vlees vaak zwavel gebruikt. Afbraak hiervan door darmbacteriën leidt onder andere tot afbraak van de beschermende slijmlaag en toename van ontsteking.

Alcohol

Alcohol zelf heeft een direct toxisch effect op het darmslijmvlies en de verbindingen tussen de darmcellen, wat leidt tot een toename van de doorlaatbaarheid van het darmoppervlak. Tevens ontstaat er een bacteriële overgroei en vermindering van de ‘goede bacteriën’ met verminderde productie van de beschermende korte keten vetzuren. Door de verhoogde doorlaatbaarheid van de darm kunnen toxische stoffen (endotoxines genaamd), gemaakt door de bacteriële overgroei, gemakkelijker in het bloed terecht komen. De ontstekingsreactie die dit met zich meebrengt zou zorgen voor het verhoogde risico op darmkanker. Het voordeel is wel dat je de schade aan de darmwand geheel kan herstellen door te stoppen met het drinken van alcohol.

Roken

Tabak heeft een negatief effect op de diversiteit van het microbioom, wat leidt tot een veranderde slijmlaag en toegenomen ontsteking van het darmoppervlak. Het is nog onduidelijk hoe roken precies de samenstelling van het microbioom beïnvloedt. Het is wel bekend dat wanneer je stopt met roken in ieder geval een deel van de diversiteit van het microbioom hersteld wordt.

Omega-3 vetzuren beschermen tegen darmkanker

Een leefstijlfactor met een mogelijk risico-verlagend effect op het krijgen van darm- en endeldarmkanker zijn omega-3-vetzuren door hun ontstekingsremmende werking. Ze zorgen voor een verandering van het microbioom ten goede van de anti-inflammatoire bacteriën (met name Bifidobacterium en Lactobacillus), met toename van de productie van KKVs, en verminderen de ‘slechte bacteriën’ die zorgen voor onderdrukking van het immuunsysteem en toename van ontsteking (o.a. F. nucleatum en LPS-producerende bacteriën).

Er zijn dus veel aanwijzingen dat het microbioom de verbindende factor is tussen leefstijlfactoren en het ontstaan van darm- en endeldarmkanker. Mogelijk kunnen deze nieuwe inzichten leiden tot het ontwikkelen van kanker preventie strategieën gericht op het microbioom.

Bronnen: Song M & Chan A.T. Environmental Factors, Gut Microbiota, and Colorectal Cancer Prevention.Clinical Gastroenterology and Hepatology. Volume 17, issue 2, January 2019, Pages 275-289. Patel, S. et al. Alcohol and the Intestine. Biomolecules. 2015 Oct 15;5(4):2573-88.

Lees ook: